HISTORIA PARAFII
Czas powstania Borku Starego nie jest dokładnie znany. Najstarsza zachowana do naszych czasów wiadomość o tej miejscowości wspomina, że w pierwszą niedzielę po Narodzeniu Pańskim roku 1418 biskup przemyski Maciej herbu Janina poświęcił tutaj cmentarz. A ponieważ w owych czasach zmarłych grzebano pod kościołem lub obok niego, dlatego poświęcenie cmentarza było równoznaczne z poświęceniem placu pod budowę kościoła. Z obliczeń jakie przeprowadził o. Pius Bełch OP wynika, że w 1418 r. Boże Narodzenie przypadało w niedzielę. Wobec tego pierwsza niedziela po Bożym Narodzeniu była już 1 stycznia 1419 r.
Pierwszym znanym i być może pierwszym proboszczem borkowskiej parafii był ksiądz Andrzej. To on prawdopodobnie zbudował drewniany kościół pod wezwaniem św. św. Piotra i Pawła i zajął się istniejącym na terenie jego parafii miejscem kultu przy cudownym źródełku i obrazie Najświętszej Marii Panny nawiedzanym przez rzesze wiernych prawdopodobnie od końca XIII wieku. Liczni autorzy datują ten rozkwit kultu Najświętszej Marii Panny w Borku Starym na rok 1336.
W 1420 roku arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski, który po śmierci biskupa Macieja opiekował się diecezją dokonał poświęcenia kaplicy NMP, która występuje w dokumentach również pod wezwaniem św. Krzyża. Dokumenty podają, że do kościółka NMP i św. Krzyża przylegała kaplica, w której znajdował się cudowny obraz Matki Bożej. Zbudowana ona była w polu o pół mili drogi od wioski. Od 1669 r. opiekę nad tym miejscem sprawują dominikanie.
Najważniejszą rolę w dziejach parafii odegrał kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, który według o. Roberta Świętochowskiego OP istniał już w 1465 roku. Właśnie w tym roku 15 czerwca Jan z Pilczy, kasztelan krakowski i starosta przemyski na prośbę ówczesnego proboszcza borkowskiego, ks. Bartłomieja dokonał uposażenia parafii. Jak pisze o. Robert Świętochowski, kasztelan „Nadał istniejącemu kościołowi św. Piotra i Pawła w Borku Starym łan, czyli włókę ziemi w Borku Nowym, ciągnący się od drogi wiodącej z Tyczyna do Błażowej aż po rzeczkę Bratka, oraz pół łanu w Borku Starym, znanym w 1541 roku jako pole Orzechowskie, wraz z zaroślami i ogrodami, leżącymi pomiędzy obu wymienionymi polami. Nadto przyznawał kościołowi prawo pobierania dziesięciny snopowej z wszelkiego zboża i po każdej orce z pól wójtowskich, czyli sołeckich w Borku Starym, Borku Nowym i Brzezówce po wieczne czasy, bez względu na to, kto będzie właścicielem tych posiadłości. Nadanie to było umową obopólną, bo na kościele św. Piotra i Pawła zaciążył obowiązek odprawiania cztery razy do roku w Suche dni Mszy św. i odprawiania nabożeństw za zmarłych czyli tzw. wigilii.”
W niewyjaśnionych dotychczas okolicznościach biskup przemyski Wawrzyniec Goślicki w 1598 r. uzależnił parafię borkowską od parafii tyczyńskiej. Rok później zmarł ostatni niezależny proboszcz w Borku Starym Marcin Lasocha. Od tego czasu kościół obsługiwali wikarzy zwani komendarzami.
W 1624 r. Tatarzy pod wodzą baszy Kantemira spalili pierwotny kościół. Podobny los spotkał wówczas kościoły w Tyczynie, Słocinie i Hyżnem. Na jego gruzach w latach 1646-1649 postawiono nowy kościół kamienny, który został konsekrowany dopiero w 1883 r. przez biskupa przemyskiego Łukasza Ostoję Soleckiego. Usamodzielnienie borkowskiej parafii nastąpiło 12 marca 1888 r. Biskup Solecki erygując parafię w Borku Starym powołał na jej pierwszego proboszcza dotychczasowego komendariusza ks. Edwarda Koteckiego.
Obecny kościół parafialny murowany, trzynawowy, neogotycki z wieżą, wybudowano w latach 1928-1938, według projektu Bronisława Wiktora. Konsekrował go w roku 1939 biskup przemyski Franciszek Barda. W kościele znajdują się trzy barokowe ołtarze ze starego kościoła, chrzcielnica z roku 1755, oraz kilka obrazów, w tym obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Obok kościoła znajduje się dzwonnica murowana z roku 1887. Polichromię kościoła wykonał w latach 1957-1958 artysta Stanisław Szmuc. Organy 15 głosowe zbudował w roku 1939 Emil Narolski z Przemyśla.
Parafia Borek Stary to wyjątkowa parafia, obejmuje bowiem cztery wioski położone w czterech gminach. Na jej terenie istnieją trzy kościoły dojazdowe: w Nowym Borku, Borówkach i Woli Borkowskiej. Na terenie parafii jest również kościół O.O. Dominikanów, w którym znajduje się łaskami słynący obraz Najświętszej Maryi Panny, koronowany 15 sierpnia 1919 r. przez biskupa przemyskiego św. Józefa Sebastiana Pelczara.
Proboszczowie parafii w XX wieku:
Ks. Ignacy Krysakowski od 1902 do 1923
Ks. Józef Pasierb od 1923 do 1952
Ks. Władysław Fietko od 1952 do 1958
Ks. Michał Sternal od 1958 do 1983 jako proboszcz, a zmarł 29.05.1992
Ks. Władysław Mazepa od 1983 do 2005 obecnie na emeryturze
Ks. Adam Pietrucha od 2005 do 2019 obecnie na emeryturze
Ks. Roman Słota od 2019
Jerzy Konkol
PATRONI PARAFII
ŚWIĘTY PIOTR APOSTOŁ: Właściwie na imię miał Szymon. Pochodził z Betsaidy, nad Jeziorem Genezaret. Po ojcu Janie przejął zawód rybaka. Był bratem Andrzeja Apostoła, dzięki któremu poznał Jezusa. Był żonaty i mieszkał w Kafarnaum, u teściowej. Przystąpił na stałe do Nauczyciela z Nazaretu po cudownym połowie ryb. Wyróżniał się wśród uczniów, ale także był wyróżniany: przemienienie, córka Jaira. Pan Jezus zmienił mu imię na „skałę” (Petros), obdarzając go władzą nad Kościołem. Potwierdzają to już Dzieje Apostolskie. Po cudownym wybawieniu od śmierci z Jerozolimy przeniósł się do Antiochii, „gdzie po raz pierwszy uczniów Jezusa nazwano chrześcijanami”. Wreszcie przez Korynt dotarł do Rzymu. Gdzie poniósł śmierć męczeńską około 64 roku za panowania cesarza Nerona. Święty Piotr pozostawił dwa listy, należą do Nowego Testamentu. Tradycja, potwierdzona naukowo, jako miejsce śmierci wskazuje pola watykańskie. Na miejscu śmierci i grobu Apostoła w 330 roku cesarz Konstantyn postawił bazylikę. Przetrwała 1150 lat. Obecną budowana w latach 1506- 1667 budowali najwspanialsi artyści. To największa świątynia katolicka.
ŚWIĘTY PAWEŁ APOSTOŁ: Urodził się w Tarsie, najpierw posługiwał się imieniem Szaweł. Nawrócony pod Damaszkiem zamienia imię na Pawła. Staje się Apostołem Narodów dzięki swoim trzem wielkim podróżom apostolskim. Wiarę w Chrystusa przynosi nawet do Europy. W Dziejach Apostolskich i w trzynastu listach poznajemy jego działalność, na podstawie których można by nakręcić nawet film sensacyjny. Podobnie jak Piotr dociera do Rzymu i tu składa świadectwo miłości do Chrystusa za Bramą Ostyjską. Ciało złożono najpierw w katakumbach Sebastiana a cesarz Konstantyn po 330 roku na miejscu męczeństwa wystawił ku jego czci bazylikę.
Kościół święty umieszcza w tym samym dniu uroczystość Apostołów Piotra i Pawła, aby podkreślić, że obaj byli współzałożycielami chrześcijaństwa w Rzymie, gdzie oddali za wiarę swe życie. Nazywamy ich też „Księciami Apostołów”, co podkreśla ich znaczenie dla Kościoła katolickiego.
Hymn brewiarzowy ku czci naszych Patronów:
Złocistą poświatą i blaskiem różanym napełniasz, o Panie, obszar całej ziemi,
Gdy zdobisz niebiosa przesławnym męczeństwem w tym dniu, który niesie przebaczenie winy.
Do raju Odźwierny umiera na krzyżu, Apostoł zaś pogan miecza ciosem ścięty,
Sędziowie narodów i słońca prawdziwe koronę męczeństwa razem otrzymali.
O Rzymie szczęśliwy, co chwałą jaśniejesz przez krew drogocenną tak potężnych wodzów,
Nie własną potęgą, lecz ich zasługami przewyższasz daleko wszelkie piękno świata.
A wy, dwaj Mistrzowie wiodący ku niebu, wzmocnijcie w proszących wiarę i nadzieję,
By pijąc ze zdroju jedynej miłości, po śmierci doczesnej mogli żyć na wieki.
Wieczyste królestwo i chwała bez końca niech będą na zawsze Bogu w Trójcy Świętej,
A rzesza zbawionych niech Pana wysławia za Jego opatrzność, która rządzi światem. Amen.
Uroczystość naszych Patronów rozpoczynamy już 28 czerwca wieczorem: Panie, nasz Boże, Ty przez świętych apostołów Piotra i Pawła dałeś swojemu Kościołowi podstawy chrześcijańskiej wiary, za ich wstawiennictwem udziel nam pomocy i doprowadź nas do wiecznego zbawienia. Przez Chrystusa Pana naszego.
We właściwym dniu ich święta, 29 czerwca, odprawiamy trzy msze święte w godzinach 7,11,18. Najbardziej uroczysta jest msza o godzinie 11, suma odpustowa, celebrowana przez zaproszonych kapłanów, której zakończeniem jest procesja z Najświętszym Sakramentem.
Boże, Ty nam dałeś dzień świętej radości w uroczystość apostołów Piotra i Pawła, spraw, aby Twój Kościół wiernie zachowywał naukę Apostołów, od których otrzymał zaczątek wiary. Przez Chrystusa Pana naszego.
ŚW. MICHAŁ ARCHANIOŁ. Św. Michał to jeden z archaniołów stojących przed obliczem Boga. Imię Mikael znaczy „Któż jak Bóg”. Według tradycji, kiedy Lucyfer zbuntował się przeciwko Panu Bogu i do buntu namówił część aniołów, miał wystąpić Archanioł Michał i z okrzykiem “Któż jak Bóg” wypowiedzieć wojnę szatanom.
Jest księciem aniołów, któremu Bóg powierza zadania wymagające szczególnej siły. Wstawia się u Boga za ludźmi, jest aniołem stróżem ludu chrześcijańskiego. Stoi u wezgłowia umierających, którym następnie towarzyszy w drodze do wieczności. Łączy się z tym jego patronat nad kaplicami cmentarnymi.
Artyści przedstawiają Go w tunice i paliuszu, jako wojownika w zbroi. Skrzydła św. Michała są najczęściej białe, niekiedy pawie. Włosy upięte opaską lub diademem. Jego atrybutami są: globus, krzyż, laska, lanca, miecz, oszczep, puklerz, szatan w postaci smoka u nóg lub skrępowany, tarcza z napisem: “Quis ut Deus” – “Któż jak Bóg”, waga do odmierzania dobrych uczynków.
W Piśmie Świętym św. Michał jest wymieniany wiele razy.
W Księdze Daniela: “W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci twojego narodu. […] W tym czasie naród twój dostąpi zbawienia: ci wszyscy, którzy zapisani są w księdze” (Dn 12, 1), oraz: “Wtedy przybył mi z pomocą Michał, jeden z pierwszych książąt” (Dn 10, 13). dalej: “Nikt zaś nie może mi skutecznie pomóc przeciw nim, z wyjątkiem waszego księcia, Michała” (Dn 10, 21).
W Apokalipsie św. Jana Apostoła, Michał ukazany jest jako “pogromca Smoka – Szatana: “I nastąpiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem. I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie, ale nie przemógł, i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło. I został strącony wielki Smok.” (Ap 12, 7):
W Księdze Jozuego przedstawiany jest z wydobytym mieczem jako wódz wojsk Pana: “Gdy Jozue przebywał blisko Jerycha, podniósł oczy i ujrzał przed sobą męża z mieczem dobytym w ręku [..] jestem wodzem zastępów Pańskich i właśnie przybyłem” (Joz 5, 13.).
Pisze o Nim też św Juda Apostoł w liście: “Gdy zaś archanioł Michał tocząc rozprawę z diabłem spierał się o ciało Mojżesza” (Jud 9).
Według legend średniowiecznych Archanioł Michał z polecenia Pana Boga: karze plagami Egipt, rozdziela wody Morza Czerwonego, prowadzi naród wybrany przez piaski pustyni do Ziemi Obiecanej. W dniu ostatecznym powinien na Górze Oliwnej zabić Antychrysta i dźwiękiem swej trąby wskrzeszać zmarłych.
W Polsce powstały dwa zgromadzenia zakonne pod wezwaniem Św. Michała: męskie i żeńskie, założone przez bł. Bronisława Markiewicza (+ 1912): michaelici i michaelitki.
W naszej Ojczyźnie pod jego wezwaniem jest prawie 350 kościołów. Imieniu św. Michała w naszym kraju zawdzięcza swoją nazwę 222 miejscowości, a Jego obraz znajduje się w herbach 11 polskich miast.
Modlitwa do św. Michała Archanioła
Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce, a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną. Niech go Bóg pogromić raczy, pokornie o to prosimy, a Ty Wodzu Zastępów Anielskich, szatana i inne złe duchy, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą, mocą Bożą strąć do piekła. Amen
Hymn z liturgii godzin
- Sławimy was, Archaniołowie,
Radosną pieśnią w dzień świąteczny
I podziwiamy waszą chwałę
W promiennym domu Wszechmocnego. - MICHALE, książę wojsk niebieskich,
Niezwyciężony w żadnym boju,
Niech Twa prawica nas umocni
I podda wszystkich łasce Boga. - GABRIELU, Pan cię ustanowił
Zwiastunem wielkich swych tajemnic;
Prosimy ciebie, naucz ludzi
Miłować drogę Jego światła. - RAFALE, prowadź nas ścieżkami,
Co wiodą prosto do niebiosów,
Zachowaj nas od chorób ciała
I zdrowie przynieś naszym duszom. - A wy, zastępy Jasnych Duchów,
Opieką swoją nas otoczcie
I wyjednajcie nam u Boga,
By dał nam radość nieba z wami. - Niech będzie chwała Ojcu z Synem
I cześć Duchowi pocieszenia;
Niech jednym głosem chór aniołów
Wysławia Boga w Trójcy Świętej. Amen.
Święty Michale (O. Józef Majkowski)
Święty Michale, Twoje imię “Któż jak Bóg”
wciąż jest programem wszystkich czasów po dziś dzień.
Uproś mi łaskę, bym ten program spełnić mógł,
moją niestałość w męstwo wiary żywej zmień.
Święty Michale, Twoje imię “Któż jak Bóg”
każe rozpoznać nawet lekki grzechu cień,
światłem Chrystusa znaczyć każdą z ludzkich dróg,
z ziemi zatrutej tworząc jasną nieba sień.
Święty Michale, Twoje imię “Któż jak Bóg”
niech zawołaniem zabrzmi z czterech świata stron.
Echem odpowie na nie każdy serca próg,
że Bóg jest Panem, zawsze On i tylko On.