Sanktuarium i klasztor – Historia
W miejscu obecnego klasztoru już w roku 1418 istniał kościół Świętego Krzyża wraz z kaplicą Najświętszej Maryi Panny, który w roku 1420 poświęcił arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski. Kościół oo. Dominikanów w Borku Starym, pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wraz z klasztorem, ufundował w roku 1669 ks. Maciej Nowicki, kanonik kolegiaty jarosławskiej i prepozyt tyczyński.
Obecny, barokowy, murowany kościół został wzniesiony w latach 1684–1726. Ołtarz główny i dwa boczne ufundował Jan Zaręba Skrzyński. Wykonano je w Gdańsku w latach 1684 – ok.1750, a polichromia została wykonana w roku 1937.
W kościele, w głównym ołtarzu, znajduje się łaskami słynący obraz Najświętszej Maryi Panny, koronowany 15 sierpnia 1919 roku przez biskupa Józefa Sebastiana Pelczara (obecnie święty kościoła katolickiego). Była to pierwsza koronacja Cudownego Obrazu Matki Bożej w wolnej Polsce po odzyskaniu niepodległości. Dwukrotnie – w 1960 i w 1992 roku – skradziono korony z Cudownego Obrazu. Dnia 14 sierpnia 1995 roku ks. abp Józef Michalik, metropolita przemyski, dokonał rekoronacji, czyli ponownie nałożył korony na Cudowny Obraz.
Cudowny obraz Matki Bożej Boreckiej
Obraz Matki Bożej namalowany jest na desce o wymiarach 66 × 73,5 cm. Osadzony został we wspaniałych, ażurowych, bogato złoconych ramach. Nad nim znajduje się gołębica, a jeszcze wyżej – Bóg Ojciec. Całość niesie głęboką naukę katechetyczną: Bóg jest jeden w Trójcy Przenajświętszej. Bóg Ojciec daje nam swojego Syna przez Maryję za sprawą Ducha Świętego, aby nas podnieść do udziału w Boskiej naturze.
Obraz zazwyczaj zasłaniany jest dużym, godnym uwagi płótnem przedstawiającym Matkę Bożą Różańcową, która podaje różaniec klęczącym u Jej stóp św. Dominikowi i św. Katarzynie ze Sieny.
Cudowny Obraz przedstawia Maryję w półpostaci – w lewej ręce trzyma Dziecię, prawą zaś, całą dłonią, wskazuje na Nie, jakby mówiła: Idźcie do Jezusa, cokolwiek wam każe czynić – czyńcie! Suknia Maryi jest czerwona, płaszcz okrywający głowę i całą postać na zewnątrz – turkusowy, a od wewnątrz jasnozielony, ze złotymi oblamówkami. Pod szyją spięty jest broszką. Dziecię Jezus w lewej rączce trzyma księgę, a prawą, wzniesioną do góry, błogosławi.
ODPUSTY
Największy odpust, który gromadzi rzesze wiernych, rozpoczyna się w wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – 14 sierpnia – tzw. obrzędem Zaśnięcia i Pogrzebu Matki Bożej. Uroczystości, którym zwykle przewodniczy któryś z Księży Biskupów, trwają do wieczora 15 sierpnia i gromadzą wielotysięczne tłumy pielgrzymów.
Oprócz odpustu ku czci Matki Bożej Wniebowziętej uroczyście obchodzone jest także Święto Zesłania Ducha Świętego. Odpust rozpoczyna się już w sobotę, wigilijną Mszą Świętą. W niedzielę, pomiędzy Mszami Świętymi, trwa adoracja Najświętszego Sakramentu, a całość uroczystości przedłuża się do poniedziałku, kiedy obchodzone jest święto Maryi, Matki Kościoła. Tradycyjnie w tym dniu, na Mszę Świętą o godz. 1100, pielgrzymuje do sanktuarium parafia z Borku Starego wraz z duszpasterzami.
Trzecim odpustem w sanktuarium jest uroczystość Matki Bożej Królowej Różańca Świętego, obchodzona corocznie w pierwszą niedzielę października. W czasie mszy świętej o godz. 11:00 odbywa się procesja do pięciu ołtarzy, podczas której odmawiany jest różaniec.
Uroczyście także – w Imię Jezusa – rozpoczynany jest Nowy Rok. Zawsze po mszy świętej o godz. 11.00 odbywa się procesja eucharystyczna do pięciu ołtarzy, podczas której śpiewana jest Koronka do Imienia Jezus – w intencji pokoju na świecie.
Pobożność mieszkańców Borku Starego i okolicznych parafii wprowadziła jeszcze jedno nabożeństwo – ku czci św. Piotra z Werony, 29 kwietnia. W tym dniu, podczas mszy świętej sprawowanej o błogosławieństwo Boże dla rolników w ich pracy, poświęcane są krzyżyki wykonane z gałązek. Po powrocie gospodarzy do domów krzyżyki te umieszczane są w zabudowaniach gospodarczych oraz wbijane w polu. Dzięki wstawiennictwu św. Piotra z Werony stają się one zadatkiem Bożego błogosławieństwa w trudnej pracy rolników.
Na rozpoczęcie każdego nabożeństwa odsłaniany jest Cudowny Obraz – w tym czasie przy wtórze dzwonków śpiewana jest pieśń:
Panno święta z Jasnej Góry, Matką ludu Tyś jedyna,
Coś na tron Borek obrała, by nam zjednać łaskę Syna.
O serc, Królowo, niepokalana, o króluj sercom po wszystek czas.
Ucz nas miłości, zbliżaj do Pana, i nie opuszczaj przenigdy nas.
A na zakończenie każdego nabożeństwa w czasie zasłaniania Obrazu śpiewa się następującą pieśń:
O Maryjo, dobra Matko, przed Obrazem Twym klękamy.
Opiekuj się naszą chatką, o to Ciebie dziś błagamy.
Gorąco prosimy Cię. Nami wciąż opiekuj się.
Wstaw się za nami do Pana, o Maryjo kochana.
Przyjm modlitwy biednych dzieci, nasze prośby i westchnienia.
Niech do Ciebie pieśń ta leci, pełna czci i uwielbienia.
Gorąco prosimy Cię. Nami wciąż opiekuj się.
Wstaw się za nami do Pana, nasza Matko kochana.